Phí rác thải sinh hoạt ở Hà Nội được quy định như nào?

Phí rác thải sinh hoạt là khoản thu bắt buộc nhằm đảm bảo công tác quản lý chất thải đô thị theo quy định pháp luật, giúp người dân chung tay bảo vệ môi trường. Ở Hà Nội, mức thu được điều chỉnh theo quy định, đồng thời tại thời điểm 2025 bắt đầu triển khai mô hình thu phí theo khối lượng. Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết về cơ sở pháp lý, phân loại rác, mức phí hiện tại, kế hoạch chuyển đổi sang thu theo khối lượng và một số lưu ý quan trọng dành cho người dân và cơ quan quản lý.

1. Cơ sở pháp lý & phân loại rác

Cơ sở pháp lý của việc thu phí rác thải sinh hoạt ở Hà Nội bao gồm các văn bản luật, nghị định và quyết định cụ thể từ Chính phủ và Ủy ban nhân dân Thành phố. Điển hình như Luật Bảo vệ môi trường được Quốc hội thông qua, Nghị định hướng dẫn Luật về quản lý chất thải và Nghị quyết của HĐND Thành phố Hà Nội quy định mức trần và hình thức thu phí. Các văn bản này làm cơ sở để Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp với UBND các quận, huyện ban hành quyết định áp dụng mức thu cụ thể tại địa phương.

Về phân loại rác thải sinh hoạt, Hà Nội chia thành ba nhóm chính:

• Rác khô (tái chế được): Bao gồm giấy, nhựa, thủy tinh, kim loại, vải… Có thể tái sử dụng hoặc bán phế liệu.

• Rác hữu cơ (rác ướt): Thức ăn thừa, rau củ quả, vỏ trái cây, mùn cưa… dễ phân hủy.

• Rác vô cơ còn lại (rác tồn lưu): Bao gồm bỉm, nhựa tổng hợp không tái chế được ngay,… Tuân theo quy định xử lý riêng.

Việc phân loại tại nguồn là then chốt để quản lý hiệu quả, giảm khối lượng rác chôn lấp, tăng tái chế và bảo vệ môi trường đô thị. Người dân được khuyến cáo phân chia rõ rác vào từng thùng tương ứng: rác khô, rác hữu cơ, rác vô cơ. Chính quyền địa phương có quyền hậu kiểm, xử phạt nếu không thực hiện phân loại theo quy định.

2. Mức phí thu gom rác hiện tại tại Hà Nội

Trước năm 2025, Hà Nội áp dụng mô hình thu phí rác theo hộ gia đình hoặc theo định suất, không tính riêng khối lượng cụ thể mà căn cứ vào quy mô, loại hình và khu vực cư trú. Cụ thể, mức phí thu gom rác thải sinh hoạt có thể chia như sau:

• Khu vực đô thị nội thành (quận, thị xã): Mức phí được thu theo hộ gia đình, dao động từ khoảng 15.000 – 25.000 đồng/người/tháng tuỳ khu vực, mức sống và số lượng người sử dụng dịch vụ.

• Khu vực nông thôn (huyện ngoại thành): Mức thu thường thấp hơn, khoảng 10.000 – 15.000 đồng/người/tháng, do chi phí vận chuyển và xử lý rác khác biệt.

• Các mục đích đặc biệt như trường học, bệnh viện, cơ quan hành chính, chung cư lớn có thể áp dụng mức điểm thu hoặc theo từng khối lượng xấp xỉ (VD: phí cố định theo diện tích căn hộ hoặc theo sàn m^2).

Việc thu theo đầu người hoặc định suất giúp ổn định nguồn thu và dễ triển khai, nhưng lại không phản ánh chính xác khối lượng rác phát sinh thực tế. Nhiều hộ gia đình ít rác đang đóng mức phí tương đương với hộ có lượng rác nhiều, dẫn đến cảm giác đóng góp không công bằng. Đây chính là nguyên nhân thúc đẩy việc chuyển đổi sang mô hình thu phí theo khối lượng.

3. Chuyển đổi sang thu phí theo khối lượng từ 2025

Từ năm 2025, Hà Nội bắt đầu triển khai thí điểm mô hình thu phí rác theo khối lượng thực tế phát sinh, thường gọi là “pay‑as‑you‑throw” (PAYT). Mô hình này dựa trên cân nặng hoặc thể tích túi rác mà người dân đặt ra ngoài điểm thu gom. Các đặc điểm chính gồm:

• Thùng/túi rác kiểm định: Người dân sử dụng loại túi rác đóng dấu, niêm phong có mã vạch và trọng lượng chuẩn (VD: túi 5 lít, 10 lít, 20 lít, 50 lít), hoặc đặt thùng có chip trọng lượng. Điểm thu gom sẽ cân đo và tính phí theo từng túi tại thời điểm thu.

• Mức phí theo cân nặng/khối lượng: Ví dụ, phí rác hữu cơ nhẹ hơn có thể thấp hơn rác vô cơ hoặc rác thải khó xử lý. Mức phí có thể dao động khoảng 3.000 – 10.000 đồng/kg, tùy loại rác và vùng thu gom (nội thành, ngoại thành).

• Ưu đãi giảm giá: Nhà dân nào phân loại đúng nguồn, tái chế nhiều thì được giảm phí. Một số địa phương thí điểm mức giảm 10 – 20 % nếu tỷ lệ tái chế đạt mức quy định.

• Quy trình vận hành: UBND các quận/huyện phối hợp với công ty môi trường đô thị để cung cấp túi niêm phong, cân điện tử di động, phần mềm quản lý mã vạch. Người dân mua túi chứa rác theo nhu cầu, đặt đúng giờ và địa điểm. Nhân viên môi trường thu gom, cân và quét mã để tính tiền.

4. Lưu ý quan trọng

Lưu ý quan trọng dành cho người dân và cơ quan quản lý:

• Người dân nên tuân thủ phân loại rác tại nguồn, sử dụng đúng loại túi rác theo quy định để tránh bị phạt hoặc không được tính phí hợp lệ.

• Cần giữ hóa đơn, chứng từ mua túi rác, phiếu cân để đối chứng nếu có sai sót.

• Cơ quan quản lý cần đảm bảo minh bạch trong tính toán khối lượng, báo cáo công khai kết quả cân đặt, số lượng rác tái chế, phản hồi từ người dân.

• Cơ chế giảm phí cần rõ ràng nếu phân loại đạt tỷ lệ cao, tránh tạo gian lận (ví dụ: bỏ rác tái chế vào túi vô cơ để được lợi).

• Cần tuyên truyền rộng khắp, đặc biệt ở khu dân cư đông, cư dân mới, để người dân hiểu rõ và tự giác thực hiện.

Poliva thương hiệu chuyên cung cấp các sản phẩm, thiết bị khách sạn, thiết bị vệ sinh trong đó có các loại thùng rác như: thùng rác công nghiệp, thùng rác phân loại giúp việc phân loại rác thải trở nên dễ dàng.

Tham khảo 1 số mẫu thùng rác phân loại của Poliva đang bán chạy:

• Thùng rác phân loại rác ngoài trời
• Thùng rác phân loại 3 ngăn nắp lật
• Thùng phân loại rác 3 ngăn inox
• Thùng rác thép 3 ngăn nắp bập bênh